Ochrona Dróg Oddechowych - Podstawowe informacje

Bezwzględny obowiązek stosowania środków ochrony układu oddechowego (ŚOUO) w trakcie pracy:

• kiedy zawartość tlenu w wydychanym powietrzu utrzymuje się na poziomie niższym niż 17% jego składu,
• w momencie gdy stężenie groźnych substancji w powietrzu przekracza NDS, czyli najwyższe dopuszczalne stężenia dla tych substancji,
• W sytuacji gdy temperatura wdychanego powietrza przekracza dopuszczalną normę pozwalającą na wykonywanie obowiązków zawodowych.

Jest to sprzęt odpowiedzialny za ochronę dróg oddechowych przed substancjami chemicznymi oraz pyłami. Zalicza się do III kategorii zgodnie z dyrektywą 89/686/EWG, a więc należy do środków związanych z największym ryzykiem utraty zdrowia. Powodem takiego zakwalifikowania jest fakt, iż wchłanianie groźnych dla organizmu substancji chemicznych może spowodować liczne choroby zagrażające życiu i zdrowiu pracownika.

Podział sprzętu ochrony dróg oddechowych

Jest on określony przez normę PN-EN 133 (Sprzęt ochrony układu oddechowego. Podział). Oparty jest na dwóch głównych grupach zagrożeń dla układu oddechowego:

• niedobór tlenu w powietrzu (mniej niż 17% jego składu),
• obecność w powietrzu szkodliwych substancji, takich jak gazy, pyły, opary i inne.

Zgodnie z powyższą klasyfikacją dopuszczalne są dwie główne metody ochrony dróg oddechowych:

• dostarczanie powietrza ze czystego źródła za pomocą sprzętu izolującego,
• oczyszczanie wdychanego powietrza z wykorzystaniem sprzętu oczyszczającego.

Sprzęt oczyszczający

Są to wszelkie urządzenia odpowiedzialne za oczyszczanie wdychanego powietrza ze szkodliwych substancji chemicznych i pyłów. Powietrze oczyszczanie jest dzięki wykorzystaniu:

• pochłaniaczy umożliwiających zatrzymywanie substancji chemicznych w gazowym stanie skupienia, wykorzystujących reakcje chemiczne,
• filtrów zatrzymujących cząsteczki stałe, czyli pyły oraz kropelki cieczy w formie aerozolu, czyli mgły,
• filtropochłaniaczy, które są praktyczną kombinacją dwóch poprzednich kategorii.

Z uwagi na typ części twarzowej sprzęt ochrony dróg oddechowych można podzielić w następujący sposób:

• półmaski
• półmaski jednorazowe
• maski pełnotwarzowe
• hełmy
• kaptury

Klasyfikacja filtrów i pochłaniaczy

Symbole literowe i kody koloru stosowane do oznaczania filtrów i pochłaniaczy w zależności od ich przeznaczenia:

Podział pochłaniaczy gazowych

Wszystkie elementy pochłaniające dzieli się ponadto na trzy klasy ochronne:

• klasa 1 - pochłaniacze o niskiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o stężeniu objętościowym w powietrzu nie przekraczającym 0,1% (1.000 ppm),
• klasa 2 - pochłaniacze o średniej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu nie przekraczającym 0,5% (5.000 ppm),
• klasa 3 - pochłaniacze o wysokiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu do 1% (10.000 ppm).

Podział filtrów

Skuteczność filtracji wyznacza się wobec standardowych aerozoli tj. chlorku sodu i mgły oleju parafinowego. Elementy filtrujące dzieli się w zależności od skuteczności filtrowania na trzy klasy ochronne:

• klasa 1 - (oznaczenie P1) - skuteczność filtracji 80% - stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi o niskiej toksyczności dla których NDS≥2mg/m³,
• klasa 2 - (oznaczenie P2) - skuteczność filtracji 94% - stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej i średniej toksyczności  dla których NDS≥0,05mg/m³,
• klasa 3 - (oznaczenie P3) - skuteczność filtracji 99,95% - stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o wysokiej toksyczności dla których NDS<0,05mg/m³.

Przykład oznaczenia: AB1P3 - jest to pochłaniacz klasy 1 przeznaczony do gazów i oparów organicznych o temperaturze wrzenia powyżej 65°C (A) i gazów i oparów nieorganicznych (B) połączony z filtrem (P) klasy 3.

Półmaski filtrujące

Półmaski filtrujące dzieli się w zależności od skuteczności filtrowania na trzy klasy ochronne:

• klasa 1 - (oznaczenie FFP1) - skuteczność filtracji 80% - stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej toksyczności dla których NDS≥2mg/m³ o ile maksymalne stężenie wynosi do 4xNDS,
• klasa 2 - (oznaczenie FFP2) - skuteczność filtracji 94% - stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej i średniej toksyczności  dla których NDS≥0,05mg/m³ o ile maksymalne stężenie wynosi do 10xNDS,
• klasa 3 - (oznaczenie FFP3) - skuteczność filtracji 97% - stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o wysokiej toksyczności dla których NDS<0,05mg/m³ o ile maksymalne stężenie wynosi do 20xNDS.

Dodatkowe oznaczenia półmasek filtracyjnych:

- S - półmaska przeznaczona do filtracji tylko cząstek stałych (pył, dym),

- SL - półmaska przeznaczona do filtracji cząstek stałych (pył, dym) oraz cząstek ciekłych (mgła),

- D - dodatkowe wymaganie odpowiedniej pyłochłonności sprawdzane pyłem dolomitowym,

- C - dodatkowe wymaganie odpowiedniej pyłochłonności sprawdzane pyłem węglowym. 
 

Półmaski filtrujące nie mają znormalizowanego kodu koloru. Oprócz własności filtrujących niektóre maski pochłaniają szkodliwe substancje chemiczne, lecz jedynie w stężeniach poniżej NDS i stosowane zwykle do neutralizacji nieprzyjemnych zapachów.

Czas skutecznego działania pochłaniaczy

Jest on zależny od podanych poniżej czynników:

• typu pochłaniacza,
• wilgotności oraz temperatury otaczającego powietrza,
• pojemności sorpcyjnej,
• poziomu uciążliwości pracy,
• rodzaju pary lub gazów obecnych w powietrzu,
• stężenia pary lub gazów obecnych w powietrzu.

Obowiązek stosowania pochłaniaczy wiąże się z trudnościami w określeniu momentu, kiedy konieczne jest dokonanie wymiany spowodowanej nasyceniem sorbentu. Dalsze użytkowanie tego produktu doprowadzi do sytuacji, w której pracownicy zaczną oddychać zanieczyszczonym powietrzem.

Najczęściej wykorzystywaną metodą określenia stopnia zużycia pochłaniaczy jest zastosowanie ostrzegawczych cech substancji chemicznych, takich jak m.in. smak, zapach czy drażnienie błon śluzowych. W tym momencie dochodzi do "przebicia" pochłaniacza wyczuwalnego dla zmysłów. Takie postępowanie przynosi bardzo dobre rezultaty w przypadku większości niebezpiecznych substancji, jednak ma również swoje słabe strony. Wiele ze szkodliwych dla człowieka substancji chemicznych jesteśmy w stanie wyczuć zmysłem węchu, dopiero w momencie, gdy ich stężenie w powietrzu staje się niebezpieczne dla naszego organizmu. Przy dobieraniu sprzętu pochłaniającego konieczne jest poddanie wnikliwej analizie rodzaju czynników chemicznych, które występują w danym środowisku pracy, a następnie, a następnie oszacowanie czasu skutecznego działania przy uwzględnieniu wszelkich czynników wpływających na zmianę ich pojemności sorpcyjnej.

Czas użytkowania filtra

Z biegiem czasu eksploatacji urządzenia dochodzi do ciągłego wzrostu oporów przepływu powietrza. Moment wymiany filtra można określić w sposób subiektywny kiedy tylko poziom oporów powietrza przekroczy akceptowalną przez użytkownika wartość.